CEYDA ULUKAYA İstanbul – Türkiye’de mesleki itibar konusunda yapılan kapsamlı araştırmalara göre, en itibarlı meslekler arasında yüksek eğitim, yüksek kazanç ve yüksek otorite özelliklerinden en az ikisine sahip olanlar öne çıkıyor. Ancak bu hafta yayımlanan TÜİK kazanç yapısı istatistiklerine göre, eğitim seviyesine göre elde edilen kazançlar arasındaki makas kapanıyor. 2022 verilerine göre, lise mezunu çalışanın aylık ortalama kazancı 10,3 bin lira iken yükseköğretim mezunu için bu rakam 17,3 bin lira. Nitelikli tarım, ormancılık ve su ürünleri çalışanları ise ortalama 9,2 bin lira ile aylık kazancı en düşük meslek grupları arasında yer alıyor.
AVANTAJ AZALDI
2014 ve 2019 yıllarında yapılan Türkiye Mesleki İtibar Araştırması’nda yer alan isimlerden İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Yunus Kaya, bu durumu eğitim seviyesindeki hızlı artışla açıklıyor: “15 yıl önce 25-29 yaş grubunda yüzde 11 civarında olan yükseköğretim mezun oranı, bugün yüzde 50’ye yaklaştı. Zorunlu eğitim sebebiyle lise mezuniyet oranlarının da yüzde 100’lere yaklaşmış olduğu göz önüne alınırsa, eğitimin iş piyasasındaki avantajının azaldığını söylemek mümkün.”
Prof. Dr. Kaya, kazanç farkının azalmasının mesleki itibar algısına etkisini ise şöyle değerlendiriyor: “Türkiye’de çalışan açığı ve talebin en belirgin olduğu meslek grupları, mavi yakalı olarak da bilinen emek yoğun meslekler. Öğretmenlik veya işletme/finans gibi alanlarda arz, talebin üzerinde. Lise ve yükseköğrenim mezunlarının, mavi yakalı mesleklerden uzak durması da düşük eğitimli çalışanlar için kazancı artıran bir etken. Ortalama ücret artış oranlarının, asgari ücret artış oranının altında kalması da düşük eğitimliler ile yüksek eğitimliler arasındaki farkı azalttı. Maaşlı olarak çalışan yönetici/idareci ve profesyonellerin milli gelirden aldığı pay 10-15 yıl öncesine göre hatırı sayılır oranda azaldı. Düşen kazançların mesleki itibar algısını dönüştürmesi kaçınılmaz olacak.”
‘ÇİFTÇİ KAZANIRSA VERİMLİLİK ARTAR’
Ziraat Mühendisleri Odası İstanbul Şube Başkanı Murat Kapıkıran’ın nitelikli tarım ve hayvancılık çalışanları konusundaki değerlendirmesi şöyle: “Gıda şu anda dünyada en stratejik alanlardan biri kabul ediliyor. Türkiye de bu alanda nüfusunu besleyecek potansiyele sahip bir ülke. Bu alanda ücret, eğitim ve istihdam politikalarında eksikler nedeniyle gıda enflasyonu sorunu yaşıyoruz. Oysa tarımsal üretim yapan çiftçi ve çalıştırdığı işçinin ücretlerinde iyileşme, ürün kalitesini de ürün verimliliğini artırıyor. Dünyada, tarım sektöründe çalışan nitelikli işçi, sanayi ve hizmet sektöründe çalışanlarla rekabet edebilecek gelire sahip; çünkü tarımsal üretimde kalifiye personele önem veriliyor, özel destekler, teşvikler, eğitim ve teknoloji alt yapısı sağlanıyor. Türkiye’de maalesef bu destekler de çok düşük. Bunun sonucunda çiftçi köyden kaçıp kentte hizmet sektörüne yöneliyor.”
